კრიპტოვალუტის ბაზრის ციკლის მუშაობის გაგება ეხმარება დაგეგმოს ყიდვები და გაყიდვები, შეამციროს კაპიტალის დანაკარგები და რაციონალურად გამოიყენოს გაცვლის სერვისები. ისტორია აჩვენებს: ციფრული აქტივები მოძრაობენ ტალღებით – დაჩქარების პერიოდებს ცვლის შენელება, შემდეგ ბაზარი გადადის კორექციაში და ისევ იწყება ახალი ტალღა. რაც უფრო კარგად კითხულობს ინვესტორი რიტმს, მით უფრო ზუსტია მისი გადაწყვეტილებები. ასევე შეიძლება ითქვას, რომ კრიპტოვალუტის ბაზრის ციკლი ყალიბდება მიწოდების, მოთხოვნის, ლიკვიდობისა და მოლოდინის გავლენით, ხოლო მისი ფაზები მეორდება ხანგრძლივობისა და ამპლიტუდის ვარიაციებით.

რა არის საბაზრო ციკლები კრიპტოვალუტებში

კრიპტოვალუტის საბაზრო ციკლებით ჩვეულებრივ გულისხმობენ სტადიების თანმიმდევრობას, რომლებსაც გადის ფასი და მონაწილეთა ქცევა. კლასიკური მიდგომა (ვაიკოფის მეთოდი, სტადიური ანალიზი) ნებისმიერ ტენდენციას ყოფს ოთხ ნაწილად: დაგროვება (accumulation), ზრდა/მარკაპი (markup), განაწილება (distribution) და შემცირება/markdown. ეს ეტაპები აღწერილია Binance Academy -ს სპეციალიზებულ მასალებში და იგივე პრინციპებით გამოიყენება კრიპტობაზარზე, როგორც აქციებზე.
პრაქტიკული თვალსაზრისით, საბაზრო ციკლები კრიპტობაზარზე გამოიხატება ფასის, მოცულობების და განწყობების დინამიკაში. დაგროვების ფაზაზე გრაფიკი ხშირად „დაჭრილი“ გვერდითი მოძრაობით მიდის, მოგვიანებით ხდება დიაპაზონის გარღვევა და ტენდის დაჩქარება, ხოლო ხანგრძლივი ზრდის შემდეგ მსხვილი მოთამაშეები აფიქსირებენ მოგებას და ქმნიან ჭერს. როდესაც მყიდველები მცირდება, იწყება ხანგრძლივი კორექცია.

კრიპტობაზრის ციკლის ძირითადი ფაზები

ქცევითი ეკონომიკის ტერმინებში კრიპტობაზრის ფაზები ასე გამოიყურება:
• დაგროვება — ხანგრძლივი ვარდნის შემდეგ აქტივი გადადის გვერდით დიაპაზონში, ინტერესი ნელ-ნელა ბრუნდება, ლიდერები ხდებიან გრძელვადიანი მონაწილეები.
• ზრდა (markup) — ფასი გამოდის დიაპაზონიდან, ტრენდი ჩქარდება, ერთვება საცალო აუდიტორია, იზრდება მედიის აქტივობა.
• განაწილება — მერყეობა იზრდება, დიაპაზონი ვიწროვდება, მსხვილი საფულეები ყიდიან ზრდის გამწვავებებზე, საცალო მოთამაშეები ხშირად „დასდევენ“ მოძრაობას.
• შემცირება (markdown) — იწყება ხანგრძლივი კორექცია, სუსტი ხელები გადიან ბაზრიდან, ბაზარი ბრუნდება უფრო სტაბილურ დონეებზე, რითაც იქმნება საფუძველი შემდეგი ციკლისთვის.

საერთო ჯამში, ეს არის კრიპტოვალუტების ზრდისა და ვარდნის ფაზები, რომლებიც მეორდება სხვადასხვა სიჩქარით ლიკვიდობისა და მაკროეკონომიკური პირობების მიხედვით.

კრიპტოვალუტების საბაზრო ციკლების ისტორიული მაგალითები

კრიპტოვალუტების ისტორიიდან შეიძლება გამოვყოთ რამდენიმე გამოკვეთილი ციკლი, რომლებიც კარგად აჩვენებს ფასების მოძრაობის კანონზომიერებებს: 2013 წელს Bitcoin-მა დაიწყო წელი დაახლოებით 13 დოლარით და მხოლოდ თორმეტი თვის განმავლობაში გაძვირდა 1 100 დოლარზე მეტად. ეს იყო მისი პირველი დიდი ზრდა, რომელმაც მასობრივი ყურადღება მიიპყრო კრიპტოვალუტებისადმი, თუმცა მას თან ახლდა მაღალი მერყეობა და სწრაფი ფასობრივი რყევები.
შემდეგი მნიშვნელოვანი ციკლი მოვიდა 2017-2018 წლებში. 2017 წლის დეკემბერში ფასი მიაღწია ისტორიულ მაქსიმუმს — 19 783 დოლარს, რაც მრავალთვიანი აღმავალი ტენდენციის პიკი იყო. თუმცა, უკვე მომდევნო წლის განმავლობაში Bitcoin დაახლოებით 84%-ით გაიაფდა, რაც ასახავს კლასიკურ „markdown“-ის ფაზას — შემცირებას აქტიური ზრდისა და მსხვილი მოთამაშეების მოგების ფიქსაციის შემდეგ.
მესამე ძლიერი აღმავლობა დაიწყო 2020 წელს, როდესაც დაგროვების პერიოდის შემდეგ ფასი კვლავ ავიდა და 2021 წლის 10 ნოემბერს დამყარდა ახალი რეკორდი — დაახლოებით 69 000 დოლარი. ეს ციკლი დაემთხვა ინსტიტუციური ინვესტორების ინტერესის ზრდას და ახალი ინსტრუმენტების გაშვებას.
2024 წელს ბაზარმა კვლავ აჩვენა გაფართოების ფაზა: მარტში გადალახა წინა მაქსიმუმი, ხოლო ცალკეულ დღეებში ბიტკოინის ფასი ავიდა დაახლოებით 73 700 დოლარამდე.

ეს ეტაპები ადასტურებს კრიპტოვალუტების ბაზრის ციკლურობას — ზრდა ყოველთვის იცვლება კორექციით, რის შემდეგაც იქმნება საფუძველი ახალი ტალღისთვის.

კრიპტოვალუტის საბაზრო ციკლების ფორმირების მიზეზები

1)  პროგრამული მიწოდების დინამიკა — ყოველ დაახლოებით 210 000 ბლოკზე Bitcoin-ის ქსელი ამცირებს მაინერების ჯილდოს ორჯერ — „halving“. ეს მექანიზმი ამცირებს BTC-ის ემისიის ტემპს და ახალ გამოშვებას უფრო „მცირედ“ ხდის, რაც ცვლის მოთხოვნა-მიწოდების ბალანსს. Coinbase Institutional-ის კვლევები აჩვენებს, რომ წინა ჰალვინგებს ახლდა გაზრდილი ყურადღება და მაინერების ქცევის გადახარისხება; ამასთან, მკაცრი სტატისტიკისთვის ჯერ კიდევ ცოტაა დაკვირვება, ამიტომ ეფექტის ძალა ციკლის კონტექსტზეა დამოკიდებული.

2. მაკროლიკვიდობა და განაკვეთები — 2020 წლის შემდეგ კრიპტოაქტივების კორელაცია აქციებთან გაძლიერდა, ხოლო ფულად-საკრედიტო პოლიტიკა ზემოქმედებს რისკისადმი ინტერესზე: პირობების გამკაცრება სიგნალს აძლევს ლიკვიდობის დეფიციტზე, შერბილება კი ზრდის მოთხოვნას მერყევ აქტივებზე.

3)  ტექნოლოგიური და საბაზრო მოვლენები — აშშ-ში სპოტ-ETF-ების გაშვება და ონჩეინ აქტივობის ზრდა (Runes/Ordinals) ცვლის მოთხოვნისა და საკომისიოების სტრუქტურას, რაც აძლიერებს ციკლის შიგნით ცალკეულ ტალღებს.

როგორ ამოვიცნოთ ციკლის ფაზა და გამოვიყენოთ იგი ინვესტიციებისთვის

მუშა სქემა — გაერთიანდეს გრაფიკი, ონჩეინ-მეტრიკები და მაკრო პირობების „თერმომეტრი“:

• • ონჩეინ-შეფასება MVRV-ს მეშვეობით — Market Value to Realized Value შედარებს მიმდინარე კაპიტალიზაციას „რეალიზებულთან“ (ბოლო მონეტების გადაადგილების საშუალო ფასთან). მაღალი მნიშვნელობები მიანიშნებს გადახურებულ ბაზარზე, ხოლო დაბალი — მიმზიდველ ზონაზე გრძელვადიანი შესყიდვებისთვის. დეტალური გზამკვლევები და დაფები ხელმისაწვდომია Glassnode.
• Puell Multiple — მაინერების ზეწოლა — ეს მეტრიკა აჩვენებს მაინერების მიმდინარე დოლარულ შემოსავალს 365 დღის საშუალოსთან შედარებით. მაღალი მნიშვნელობები ხშირად ემთხვევა ლოკალურ პიკებს, ხოლო დაბალი — პერიოდებს, როცა მაინერების კაპიტულაცია უკვე დასრულებულია.
• • ქცევითი შაბლონები — ვაიკოფის ოთხფაზიანი სტრუქტურა ეხმარება დაგროვებისა და განაწილების დიაპაზონების ამოცნობაში და დადასტურების ძიებაში მოცულობებისა და გარღვევების მეშვეობით.
• • მაკროფონი — საპროცენტო განაკვეთების შემცირების მოლოდინის ზრდა ხშირად ზრდის მოთხოვნას რისკიან აქტივებზე, ხოლო მკაცრი მონეტარული კურსი — ამცირებს. ამ კავშირს აფიქსირებენ როგორც მედიის საბაზრო მიმოხილვები, ისე ემპირიული კვლევები.
• პრაქტიკაში გამოდგება რისკების მართვის საბაზისო მეთოდები: ნაწილობრივი შესყიდვები ვარდნებზე (DCA), მკაფიო გასვლის დონეები მიზნის მიხედვით, ფიქსირებული წილი პორტფელიდან მერყევი აქტივებისთვის. ასეთი მიდგომა აკონტროლებს ქცევას სხვადასხვა ფაზაში და ამცირებს შედეგის დამოკიდებულებას ერთ შესვლის თარიღზე.
• ოპერაციული რეჟიმი — როდესაც საჭიროა სწრაფად გაცვლა ბირჟებს/საფულეებს შორის, მოსახერხებელია აგრეგატორებისა და გაცვლის პლატფორმების გამოყენება, ხოლო ფასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღება ზემოთ აღწერილი ინდიკატორებისა და ციკლის კონტექსტის მეშვეობით.
• კრიპტოვალუტის ციკლების გონივრული ანალიზი აერთიანებს ქცევით მოდელებს, ონჩეინ-მონაცემებს და მაკროინდიკატორებს — სწორედ ასეთი კომბინაცია იძლევა სისტემურ წარმოდგენას იმ ეტაპზე, სადაც ბაზარი ამჟამად იმყოფება.

შესაძლებელია თუ არა მომდევნო ტალღის წინასწარ განსაზღვრა

ისტორია გვიჩვენებს, რომ ჰალვინგების შემდეგ მსხვილი მოძრაობები ხშირად იწყება რამდენიმე თვის შემდეგ, ხანდახან — კიდევ უფრო გვიან; ამის დამადასტურებელი მაგალითებია MarketWatch ის მიმოხილვებში და Coinbase. ანგარიშებში. ამასთან, იმპულსის ძალა დამოკიდებულია გარე პირობებზე, ხოლო სტატისტიკური ბაზა ჯერ კიდევ მცირეა.

შესაბამისად, სტრატეგია შენდება ალბათობებზე: სცენარები „ბაზა — აჩქარება — განაწილება — კორექცია“ იგეგმება წინასწარ, ხოლო რისკ-მენეჯმენტი რჩება მთავარ ინსტრუმენტად. კრიპტობაზრის ციკლები იძლევა ორინტირებს, მაგრამ პოზიციის კონტროლი და დისციპლინა განსაზღვრავს საბოლოო შედეგს.

დასკვნა

ციფრული აქტივების ციკლურობა კარგად აისახება ოთხფაზიან მოდელში. ისტორიული მაგალითები აჩვენებს ძლიერი გაფართოებებისა და ხანგრძლივი კორექციების მონაცვლეობას; დინამიკაზე გავლენას ახდენს ჰალვინგები, ლიკვიდობის ცვლილებები და ტექნოლოგიური ძვრები. პრაქტიკისთვის მნიშვნელოვანია სამი რამ: ბაზრის სტრუქტურის ამოცნობა, გაზომვადი ინდიკატორების (MVRV, Puell Multiple) გამოყენება და თითოეული ფაზისთვის — დაგროვებიდან განაწილებამდე — ქმედებების წინასწარ დაგეგმვა. ასეთი მიდგომა ზრდის შანსებს გამოიყენოთ მერყევი აქტივების პოტენციალი და შეინარჩუნოთ რისკზე კონტროლი.

ამ სტატიაში წარმოდგენილი ინფორმაცია არის მხოლოდ საინფორმაციო ხასიათის და არ წარმოადგენს მოქმედების სახელმძღვანელოს, ფინანსურ რეკომენდაციას ან საინვესტიციო რჩევას. კრიპტოვალუტაში ინვესტირება დაკავშირებულია მაღალი რისკის დონესთან, და ყოველი ინვესტორი თავად უნდა ატარებდეს ანალიზს, აფასებდეს საკუთარ ფინანსურ შესაძლებლობებს და კონსულტირდებოდეს პროფესიონალ ფინანსურ მრჩეველებთან ინვესტიციური გადაწყვეტილებების მიღებამდე.